Urlop za oddanie krwi. Kto i jak może skorzystać z dodatkowych dni wolnych?

Urlop za oddanie krwi to przywilej, który w ostatnich latach zyskał na znaczeniu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każdemu krwiodawcy przysługują dwa dni pełnopłatnego zwolnienia od pracy: w dniu donacji oraz w dniu następnym. To rozwiązanie, które początkowo wprowadzono na czas pandemii, zostało utrzymane na stałe po nowelizacji ustawy o publicznej służbie krwi.

Przed epidemią COVID-19 dawcy mogli liczyć tylko na jeden dzień wolnego. Zmiana przepisów miała zachęcić więcej osób do oddawania krwi i jej składników, co okazało się szczególnie ważne w okresie niedoborów w stacjach krwiodawstwa.

Z dodatkowych dni wolnych mogą skorzystać osoby, które oddają krew lub jej składniki – niezależnie od tego, czy są ozdrowieńcami po COVID-19, czy nie. Warunkiem jest ukończenie 18 lat, waga powyżej 50 kg oraz brak przeciwwskazań zdrowotnych.

Zaświadczenie o oddaniu krwi wydaje centrum krwiodawstwa po każdej donacji. To właśnie ten dokument uprawnia do skorzystania z urlopu. Pracownik powinien poinformować pracodawcę o planowanej nieobecności, jeśli jest ona możliwa do przewidzenia.

Aby uzyskać urlop za oddanie krwi, należy:

• Zgłosić się do centrum krwiodawstwa i przejść kwalifikację,
• Po donacji odebrać zaświadczenie,
• Przekazać dokument pracodawcy – najlepiej jak najszybciej po oddaniu krwi.

Wolne przysługuje w dniu donacji oraz w kolejnym dniu. Jeśli oddasz krew w czwartek, możesz mieć cztery dni wolnego z rzędu. Problem pojawia się, gdy donacja przypada w sobotę – wtedy drugi dzień wolny wypada w niedzielę i przepada. Stąd postulaty, by drugi dzień wolny był zawsze dniem roboczym.

Wprowadzenie dwóch dni wolnych dla krwiodawców wywołało dyskusję wśród pracodawców. Część z nich wskazuje na trudności organizacyjne i dodatkowe koszty.

Cel, który zamierza osiągnąć ustawodawca, jest słuszny. Na pewno też wolne w pracy może zachęcić do oddawania krwi. Uważam jednak, że państwo nie powinno obarczać swoimi zadaniami pracodawców. A w tym wypadku niestety tak się dzieje – powiedziała Katarzyna Siemienkiewicz z Pracodawców RP dla "Rzeczpospolitej".

Niektórzy eksperci sugerują, by wzorem Niemiec czy Czech wprowadzić finansową rekompensatę dla dawców zamiast dodatkowych dni wolnych. Związkowcy i organizacje społeczne apelują natomiast o utrzymanie obecnych przywilejów, podkreślając, że krwiodawstwo to działalność o wyjątkowym znaczeniu społecznym.

Przepisy nie precyzują jednoznacznie, czy drugi dzień wolny to dzień kalendarzowy, czy roboczy.

Aktualne jest cały czas pytanie, jak należy rozumieć dzień po donacji. Możliwe są dwie interpretacje. Pierwsza odnosi się do dnia kalendarzowego. I nie ma znaczenia, czy pracownik wówczas pracuje. Jest też drugie podejście. Zakłada ono, że chodzi o dzień roboczy. Dawca będzie miał wówczas wolne w następnym dniu roboczym po oddaniu krwi – wyjaśnił Łukasz Kuczkowski, partner w kancelarii Raczkowski dla "Rzeczpospolitej".

Fundacje i część posłów postulują, by wprowadzić jasny zapis o "dniu roboczym", co pozwoliłoby uniknąć sytuacji, w której krwiodawca traci dodatkowy dzień wolny, jeśli donacja przypada w sobotę.

Oprócz urlopu za oddanie krwi, dawcy mogą liczyć na:

• posiłek regeneracyjny o wartości 4,5 tys. kcal (najczęściej 9 czekolad),
• ulgi podatkowe (odliczenie 130 zł za każdy litr oddanej krwi),
• zniżki na przejazdy komunikacją publiczną (dla osób, które oddały krew co najmniej trzy razy),
• pierwszeństwo w ambulatoryjnych świadczeniach zdrowotnych,
• specjalne odznaczenia i legitymacje honorowego dawcy.

Mężczyźni mogą oddać krew pełną do sześciu razy w roku, kobiety – do czterech. Osocze można oddać nawet 24 razy w roku. W teorii oznacza to, że rekordziści mogą skorzystać nawet z 48 dni wolnego rocznie, choć w praktyce takie przypadki są rzadkie.

Warto pamiętać, że urlop za oddanie krwi to nie tylko przywilej, ale także odpowiedzialność. Planując donację, dobrze jest wcześniej poinformować pracodawcę i zorganizować swoje obowiązki tak, by nie dezorganizować pracy zespołu. Dzięki temu korzystanie z wolnego przebiega sprawnie, a inni pracownicy nie muszą przejmować dodatkowych zadań w ostatniej chwili.